رسومات شب یلدا در بوشهر قدیم/ خرید پرتقال یلدا از کشتی لبنانی‌ها+ عکس

خبرگزاری فارس - بوشهر، حسن احمدی: شب یلدا یک دستاورد علمی برای ایرانیان به همراه داشت اما در بطن آن یک میراث فرهنگی ارزشمند نهفته است. هر چند متأسفانه با تحریفاتی طی سالیان اخیر همراه بوده اما بی شک اصالت و ارزش‌های آن نشان از هویت ما ایرانی‌هاست.

در استان بوشهر با موزاییک فرهنگی منحصر به فرد و مملو از اقوام و سنن متنوع روبرو هستیم که در اوج سادگی همراه با زیبایی و به وجود آورنده حس آرامش بوده‌اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

یکی از ویژگی های جذاب سبک زندگی خانواده های بوشهری، آداب و رسومی ساده و البته متنوع و زیبا بوده که متناسب با محیط اطراف خود شکل گرفته است. این آداب و رسوم در مراسمات متنوع سال خود را نشان میداد و ارمغان آن دل های خوش و آرامش بود. به بهانه یلدا سفری به بوشهر قدیم کردیم و از آداب و رسوم آن زمان با مطلعین محلات به گفتگو نشستیم.

با الهه غریب زاده همراه شدیم تا سفری به گذشته داشته باشیم و مجموعه‌ای از سنن که در شب یلدا و یا چله خودنمایی می‌کند را بشنویم. غریب زاده مدرس دانشگاه، پژوهشگر حوزه آداب و رسوم فرهنگی و مؤلف کتاب میراث، جلوه‌ای از تاریخ، اصطلاحات و فرهنگ شفاهی دریانوردی و کتاب میراث معنوی ایران و جهان  است.

یلدا در محلات قدیمی بوشهر

 این پژوهشگر بوشهری گنجینه‌ای از مصاحبه‌های شفاهی با قدیمی‌ها و مطلعین چهارمحل و دیگر محل‌های قدیمی بوشهر دارد که از شب یلدا روایت‌های متنوعی دیده می‌شود.

در یکی از این روایت‌ها از بوشهر قدیم، خانم بلادی از بانوان محله بهبانی، از تنوع کم میوه جات و آجیل و صیفی جات می‌گوید. وی در توصیف شرایط زندگی مردم بوشهر قدیم گفت: در آن زمان قدرت خرید اکثر مردم پایین بود و مواد غذایی به راحتی در دسترس نبود و مردم در سال ۱۳۴۸، پرتقال را از کشتی‌های که حامل بار از لبنان بودند، می‌خریدند.

پشمک و نارنگی پایه ثابت شب یلدا

خانم زیبا راستیان از قدیمی‌های محله دهدشتی درباره وجه تسمیه واژه " چِلّه " می‌گوید: اول دی ماه، اول چِلّه بزرگ است که به مدت ۴۰ روز تا ۱۰ بهمن ماه ادامه میابد. در این مدت ما با سرمای خاصی مواجهیم. از ۱۰ بهمن ماه تا حدوداً ۲۰ اسفند ماه دوره زمانی چِلّه کوچک است چلّه‌ای همراه با اندکی افزایش دما.

وی ادامه می‌دهد: مادرم در مورد یلدا نشینی در گذشته تعریف می‌کرد؛ سینی‌هایی را با پشمک و نارنگی و آب نبات‌های رنگی تزیین می‌کردند و در شیرینی فروشی‌ها عرضه می‌شد. چون رسم بوشهری‌ها این بوده که پشمک و نارنگی را باهم می‌خوردند. آجیل شیرین بر سر سفره‌ها خود نمایی می‌کرد و بوشهری‌ها از آجیل‌های شور و نمک دار در این شب پرهیز می‌نمودند و بیشتر تمایل داشتند که آجیل‌هایی مختلط با کشمش و انجیر و باسلُق میل کنند.

 

راستیان بیان داشت: در نیم قرن اخیر به مانند امروز، میوه و هندوانه و انار به‌راحتی در دسترس مردم بوشهر قرار نمی‌گرفت و از تجملات، سفره‌های هفت رنگ و زرق و برق‌های امروزی خبری نبود. همه چیز بسیار ساده و در عین صمیمیت برگزار می‌گردید. در گذشته، به خاطر نبود امکانات جاده‌ای، سردی هوا و مشغله کاری امکان این بود که ارتباط دوستان و خویشاوندان به سردی بگراید اما این دورهمی ها با مؤلفه های که ذکر شد گرمابخش خانه‌ها در قلب زمستان بود.

خانم پری ارفعی از قدیمی‌های جفره ماهینی درباره یلدا این‌گونه می‌گوید: در جفره، شُو نشینی های مجلل و سفره‌های رنگین، رایج نبود. در بعضی از خانواده‌های مرفه، اعضای خانواده دورهم می‌نشستند و گاهی آجیل میل می‌کردند. در زمستان در بوشهر هندوانه کمتر بفروش می‌رسید و یلدا مثل امروز پر زرق و برق نبود.

خانم  ایزدبخش از قدیمی‌های سنگی و عسلی روایتی متفاوت دارد. وی اظهار داشت: ما اصلاً مراسم شب یلدا نداشتیم و زمانی که معلم شدم برای اولین بار از همکارانم شنیدم.

شُو نشینی جذاب با خیام خوانی
غریب زاده خاطره گویی یا قصه خوانی را یکی دیگر از آداب این شب در چند دهه اخیر  عنوان کرد و افزود: همزمان با وزش بادهای محلی  خلیج فارس در این ایام و مصادف با شب یلدا، که طولانی‌ترین شب سال است، خانواده‌ها به دور هم جمع می‌شوند و با داستان سرایی و خاطره گویی شُو نشینی جذابی را رقم می‌زنند. خوانش داستان‌های قدیمی امیر ارسلان نامدار، یوسف و زلیخا، رستم و سهراب و تفأل به دیوان حافظ از نمونه‌های داستان سرایی و خاطره گویی و شعرخوانی در گذشته  بود. بی شک در این دیار، خیام خوانی از گونه‌های رایج و مطرح موسیقی محفلی، مسرت بخش محفل‌ها و دور همی‌ها است.

سادگی سفره‌های زمستانه بوشهری‌ها

مؤلف کتاب میراث معنوی ایران در ارتباط با سادگی سفره‌های زمستانه بوشهری‌ها بیان داشت:  با توجه به جایگاه غذاهای سنتی و اصیل بوشهری در مَطبخ خانه‌ها، محصولات وابسته به خرما نظیر ارده و شیره با خرما، غذاهایی با ترکیب چغندر (پَهتی)، حلوا راشی و برنجوش (نوعی غذای سنتی) سفره بوشهری‌ها را زمستانه می‌گرداند. تنقلات مانند کاذو با پوست، نوعی آجیل به نام اَنچیچک (انچوچک / انچوچه: نوعی تخمه بو داده شده)، پشمک مرغوب و نوعی نارنگی که فصل برداشت کوتاهی داشت، گاهی انار و هندوانه، پختن آش رشته و شلغم و نخود گرم  دیگر اقلام موجود در دورهمی های زیبای زمستانه در گذشته بود.

پاسداشت فرهنگی سنت سادگی در شو چله

غریب زاده در حوزه پاسداشت فرهنگی  شو چِلّه تصریح کرد: این روزها  با مقوله جزیره‌ای شدن مراسم‌های این شب و تغییر رویکرد دورهمی ها و عدم تمرکز و جمع شدن فرزندان در منزل بزرگان خانواده، تغییر نوع پوشش افراد، نوع  اغذیه متفاوت که بعضاً از سایر فرهنگ‌ها به عاریت گرفته شده است و یا حتی برگزاری همزمان سایر جشن‌ها (عقد، نامزدی، ازدواج، تولد و مهمانی‌هایی با سبک امروزی و غیره) با این شب، بر اصالت و اهمیت این فرهنگ و میراث ماندگار سایه افکنده است.

این مدرس دانشگاه با تاکید بر حفظ هنجارهای صحیح که زمینه ایجاد آرامش را در خانواده و جامعه فراهم می‌کند، افزود: در توسعه تمدن انسانی، درک نیاز امروز مخاطب، همراه شدن با مدل امروز جوامع پیشرفته و خلاقیت در تغییر نگرش‌های فرهنگی و اجتماعی  اتفاقی انکار ناپذیر است. اما بهتر بود با بِکر نگه داشتن آیین‌های اصیل، سنت‌های ارزشمندمان را از ورود مدرنیته در امان نگه داریم  و حس‌های زیبای این سنت‌ها را  نه تنها در قاب تصاویر امروزی بلکه به  عنوان سندی فرهنگی به آیندگان انتقال دهیم. چرا که ما بر این باوریم هدف از این قبیل مناسبت‌ها و دورهمی ها تشکیل زنجیره‌ی فرهنگی نظیر کوتاه کردن فاصله‌های اجتماعی،  صمیمیت خویشاوندی و تقویت انسجام  بنیان خانواده، توسعه فرهنگ صله رحم و  نمود خرده فرهنگ‌هایی  است که در گذشته توسط بزرگان خانواده‌ها به‌صورت ناملموس انجام می‌گرفت  و نشاط  گروهی را رقم می‌زد.

انتهای پیام/

منبع: فارس

کلیدواژه: شب یلدا شوچله بوشهر رسومات شب یلدا خیام خوانی بوشهر قدیم خانواده ها غریب زاده دورهمی ها بوشهری ها قدیمی ها شب یلدا سفره ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۹۵۳۶۶۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

حقوق فرهنگی خانواده در نظام حقوقی ایران

داود حسنلو نویسنده، پژوهشگر و کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری آنا گفت: حقوق فرهنگی در بردارنده تمام اعتقادات، ارزش‌ها و رفتار‌های بشری است که با حقیقت وجودی آدمی مطابقت دارد و هویت وی را شکل می‌دهد.

وی ادامه داد: فرهنگ و حقوق فرهنگی در زمره مسائلی هستند که توجه و سرمایه‌گذاری در آن رشد و تعالی جامعه را به همراه خود خواهد داشت. خانواده به عنوان رکن اساسی و بنیادی جامعه، نقش بی بدیل در تعالی و یا انحطاط و اضمحلال جامعه ایفا می‌کند. به واقع توسعه فرهنگی و حرکت به سمت کمال و رشد نیازمند آن است که از ابعاد مختلف در جامعه اجرا شود. از این‌رو حرکت در این مسیر باید ابتدا از هسته اولیه جامعه صورت گیرد.

شناسایی حقوق فرهنگی، خانواده عامل توسعه فرهنگی

حسنلو یکی از ابعاد توسعه فرهنگی، که نیازمند بررسی و توجه است را شناسایی حقوق فرهنگی خانواده معرفی کرد که هر یک از اعضای آن و بررسی تعهدات دولت‌ها در قبال این نهاد است.

این پژوهشگر و نویسنده در باب حقوق فرهنگی خانواده در نظام حقوقی ایران اظهار کرد: در این زمینه می‌توان به قوانین و سیاست‌گذاری‌هایی اشاره کرد که در حیطه قانون اساسی، قانون مدنی، قانون مجازات اسلامی، قانون تامین زنان و کودکان بی سرپرست و قانون تعالی جمعیت و خانواده مصوب ۱۴۰۰ است.

وی درباره حقوق فرهنگی خانواده در نظام حقوقی ایران در حیطه قانون اساسی تشریح کرد: قانون اساسی عالی‌ترین سند حقوقی یک کشور و راهنمایی برای تنظیم قوانین دیگر است. قانون اساسی تعریف‌کننده اصول سیاسی، ساختار، سلسله مراتب، جایگاه و حدود قدرت سیاسی دولت یک کشور و تعیین و تضمین کننده حقوق شهروندان کشور است. در مقدمه قانون اساسی ایران، نهاد خانواده به عنوان واحد بنیادین جامعه و کانون اصلی رشد و تعالی انسان مورد شناسایی واقع شده است. هم چنین در مقدمه این قانون تاکید می‌شود که خانواده زمینه‌ساز حرکت تکاملی و رشد دهنده انسان است. در این راستا نقش مادری نیز به عنوان نقشی حیاتی و فرهنگ ساز و الگوساز در جامعه تلقی می‌شود.

وی افزود: در اصل دهم این قانون مقرر شده که از آنجا که خانواده واحد بنیادی جامعه اسلامی است، همه قوانین و مقررات و برنامه‌ریزی‌های مربوط باید در راستای آسان کردن تشکیل خانواده، پاسداری از قداست آن و استواری روابط خانوادگی بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی باشد.

این کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی همچنین حقوق فرهنگی برجسته شده در این قانون را شامل اصل ایمان به یگانگی خداوند و حاکمیت شرع، حق داشتن محیط مناسب برای رشد فضائل اخلاقی و مبارزه با فساد و تباهی، حق بر تربیت بدنی و ورزش رایگان برای همه اقشار جامعه، حق بر مشارکت کلیه مردم در سرنوشت فرهنگی، حق آموزش زبان عربی در راستای فهم مسائل دینی و گسترش فرهنگ اسلامی دانست.

وی در معرفی حقوق فرهنگی خانواده در نظام حقوقی ایران در حیطه قانون مدنی نیز گفت: هر چند قانون مدنی مجموعه‌ای از ماده‌های قانونی است که اساسی‌ترین قواعد قانونی حاکم بر ارتباطات اشخاص با یکدیگر را در جامعه بیان می‌کند و به عنوان پیکره اصلی حقوق خصوصی کشور شناخته می‌شوند، لیکن برخی از مواد این قانون به مقوله فرهنگ و حقوق فرهنگی اشاره نموده است که از آن جمله در ماده ۱۱۰۳ قانون مدنی آمده است: «زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگرند.» همچنین در ماده ۱۱۰۴ قانون مدنی هم زن و شوهر را به تلاش برای زندگی مشترک تشویق کرده و آورده است: «زوجین باید در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد خود به یکدیگر معاضدت نمایند.» قوانین و مقررات نمی‌توانند به تنهایی ضامن یک زندگی مشترک باشند و با این اوصاف، تنها ضامن بقای زندگی مشترک، هم مهر و محبت بین زوجین و ایثار و حسن معاشرت آنها در زندگی است.

حقوق فرهنگی خانواده در نظام حقوقی ایران

حسنلو ادامه داد: حق فرهنگی دیگری که قانون مدنی نسبت به آن توجه داشته است امور اخلاقی است که رعایت نکردن آن در حوزه حضانت مورد توجه قرار گرفته است. در این راستا ماده ۱۱۷۳ بیان می‌کند: «هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضائی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند.» دیگر حق فرهنگی مطروح در قانون مدنی ایران توجه به احترام به والدین به عنوان یک اصل اخلاقی و دینی است.

وی درباره حقوق فرهنگی خانواده در نظام حقوقی ایران در قانون مجازات اسلامی بیان کرد: قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ در برخی موارد خود به موضوع فرهنگ و حقوق فرهنگی اشاره کرده است. از جمله ماده ۸۸ آن که یکی از مجازات‌های کودکان یا نوجوانان بزهکار را فعالیت در مراکز فرهنگی و آموزشی دانسته است. همچنین این ماده، یکی از تصمیمات دادگاه را سپردن طفل یا نوجوان به والدین و تضمین گرفتن از آنان نسبت به توجه به حقوق اخلاقی و تادیب کودک دانسته است. علاوه بر این در این قانون مجازات‌هایی در راستای حمایت از حقوق فرهنگی خانواده تعیین شده است و حتی دولت برای جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی، پرداخت تسهیلات کم بهره ایجاد مشاغل خانگی را به خانواده‌های زندانیان و افراد آسیب دیده در اولویت کاری خود قرار داده است.

این پژوهشگر همچنین در خصوص دیگر شاخه حقوق فرهنگی خانواده در نظام حقوقی ایران به قانون تامین زنان و کودکان بی سرپرست اشاره کرد و افزود: در ماده ۴ این قانون حمایت‌های مختلفی مقرر شده است که شامل حمایت‌های فرهنگی، اجتماعی شامل ارائه خدماتی همانند خدمات آموزشی (تحصیلی)، تربیتی، کاریابی، آموزش حرفه و فن جهت ایجاد اشتغال، خدمات مشاوره‌ای و مددکاری جهت رفع مسائل و مشکلات زندگی مشمولان و به وجود آوردن زمینه ازدواج و تشکیل خانواده می‌شوند. در این راستا و در راستای ارتقای هر چه بیشتر حقوق فرهنگی در خانواده، بررسی حقوق فرهنگی خانواده در مبانی اسلامی و مقایسه آن با عرصه بین‌الملل و ارائه راهکار‌هایی با استناد به مبانی دینی پیشنهاد می‌شود.

وی در پایان سخنانش حقوق فرهنگی خانواده در نظام حقوقی ایران در حیطه قانون تعالی جمعیت و خانواده مصوب ۱۴۰۰ را تشریح کرد و گفت: در راستای فرمایشات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) قانون تعالی جمعیت و خانواده در سال ۱۴۰۰ در ۷۳ ماده در جهت افزایش جمعیت و تشویق جوانان به ازدواج و فرزندآوری به تصویب رسید. این قانون با هدف ترغیب جوانان به ازدواج و بسته‌های تشویقی گوناگونی را برای جوانان متاهل مدنظر قرارداد. این قانون تشویق‌هایی برای ازدواج و فرزندآوری قرار داده شد تا چنان چه زوج‌های جوان دارای فرزند شوند، دولت موظف به انجام این تشویق‌ها شود.

انتهای پیام/